کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی فارسی قسمت نهم

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

 

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

دو بامبی-دو دستی-با دو دست
حشری-شهوت ران-پر شهوت

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

رفتگار-رفتنی-مردنی

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن
خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده
دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

 
 

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

بزنگاه-نقطه ی ضعف-سر وقت-موقع حساس-زمان مناسب

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

دست و پا کردن-فراهم آوردن
 

 

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

فال بد زدن

به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

 
افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

 

آی زرشک-آی زکی

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

توان انجام کاری را داشتن

 

 

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

حبه ی انگور-دانه ی انگور

دست به دامان کسی شدن-به کسی پناه آوردن-به کسی متوسل شدن

 

چشم انداز-منظره

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

 

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن
چُس افاده-افاده ی بی جا

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

بی چیز-تهی دست-فقیر

 

 

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

تارتنک-عنکبوت-کارتنک

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

 

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

دست باف-بافته با دست

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس
 

خوشگلک-با خوشگلی اندک

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

با دست و پا-آدم زرنگ

جز جگر زده-نفرینی است به معنی دل سوخته بر اثر اندوه و مصیبت-گرفتار به بلا

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

حرفشان شدن-مشاجره ی لفظی پیدا کردن-اختلاف پیداکردن بر سر چیزی

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

الحق و الانصاف-انصافن-حقن
 

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

 
چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن
برادر زن-برادرِ زن هر مرد

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

جایی-مستراح-توالت
چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

پا پتی-پا برهنه
از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)
بغداد خراب-شکم گرسنه
رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

دل تو ریختن-مضطرب و وحشت زده شدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند
پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن
رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

 

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی
بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

 

حاشا کردن-نگا. حاشا زدن

 
خودخوری-حالت خودخور

 

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن
زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

چاشت یک بنگی-خوردنی کم با پول اندک

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

 

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

حی و حاضر-آماده
آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

خایه-بیضه-جرات

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن
 

بی معنی- بیخود

جگری-به رنگ جگر

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن
چشه ؟-او را چه شده ؟

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود
آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)
رم کردن-رمیدن-گریختن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)
اکبیری-زشت-بی‌ریخت

 

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

 
از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

خش-صدای گرفته-خراش

 

 

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند
پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن
دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن
بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

بای دادن-رشوه دادن-باج دادن

 

از دهان مار بیرون آمدن-هیچ کجی در کسی نبودن-راست بودن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

 

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

 

رو نشان دادن-چهره نمایاندن

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

 
زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

 

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

دل-معده

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

 

 

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

الانه-همین حالا-هم اکنون

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

بلا به دور-بلاها دور باد

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد
آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

جا افتاده-آدم متین و با تجربه
خاله خرسه-دوست نادان

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

پِی-دنبال

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)
اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

خیر مقدم-خوش آمد

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

ته بر کردن-از ته بریدن

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

 

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند
به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

 

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر
چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی
تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن
چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن

آهوی خاور(آفتاب)

آتشِ بسته(طلا)

بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

 

ارواح شکمت(ارواح بابات)

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن
تو دار-راز نگهدار
جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

 

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

 

آمدن-آغاز به کاری کردن
باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی
حیدری و نعمتی-گروه های دشمن هم

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

افتادن توی هچل-گرفتار دردسر و ناراحتی شدن

چغل خوری-سخن چینی

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن
آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)
از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن
ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن
اَنَک کردن-تحقیر کردن-خجالت دادن

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن
دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

تک و تا-جنب و جوش

دو پولی-کالای بی ارزش

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

 
پوشک-کهنه ی بچه

خرکاری-پرکاری-مفت کاری
دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

خِر-حنجره-گلو

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن
بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

 
افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

جان جانی-صمیمی-یکدل

 

تاریخچه-تاریخ مختصر

 
آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

حیص و بیص-گیر و دار-مخمصه
خیز-ورم-آماس
بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

 
پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

دروازه-دروازه مانندی در دو سوی میدان فوتبال-گُل

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

 

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)
بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن
 

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن
پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

کار شگفت‌انگیز کردن

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم
انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)
اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)

پیه سوز- پی سوز

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن
آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)