منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 434

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

دو پا-انسان
ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

پیش کسوتی-قدمت و برتری

خود را بستن-پول دار شدن

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی
از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)
برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

جبهه ی جنگ-میدان جنگ

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

 

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

اُرد-درخواست-سفارش-دستور
خم گرفتن-فنی از کشتی

 

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

خودخوری-حالت خودخور
درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن
خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن
چپری آمدن-زود آمدن

جا زدن-چیزی بدلی را به جای اصلی قالب کردن-خود را به جای دیگری معرفی کردن

تا-توانایی

خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

زیاده روی-افراط-اسراف

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)
روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن
تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود
خصوصی-مقابل عمومی

راست کردن-بلند شدن آلت تناسلی مرد-ایستادگی و پافشاری کردن-پیچیدن به پر و پا

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

 

خبر چین-سخن چین-جاسوس

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

 

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

 

خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

 

 

 

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

 

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

آبدست-ماهر-استاد

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

زبان نفهم-کودن-بی شعور

 
دستی-به عمد-از روی تعمد

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

حمله-بیماری غش-صرع

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

آدم مقوایی-بی‌اراده-کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند
چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

اشک تمساح-گریه ی دروغین

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن
پاشنه بخواب-کفش راحتی
پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن
دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

 

چرک-کثیف

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن
حُقه-زرنگ و ناقلا

جز جگر زده-نفرینی است به معنی دل سوخته بر اثر اندوه و مصیبت-گرفتار به بلا

 

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)
تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)
دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن
دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)
دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

 

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن
چپو شدن-غارت شدن

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

دست زدن-لمس کردن

بامب-توسری

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده
باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

 

خِل-خلط بینی

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ
رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

پاچه لیز شدن-از راه پیمایی خسته شدن

خاک برداری-بردن خاک های اضافی برای آماده کردن زمین ساختمان

زمخت-درشت-ناهنجار

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

آل آروادی(زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار)
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

جفتک-لگد حیوان که با هر دو پا بزند-کنایه از خودداری از انجام کاری

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

بنا بودن-قرار بودن

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن
جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

افتادگی-پریشانی-احتیاج

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

خاله بی بی-نوعی آش

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

 
ژوکر-آدم همه فن حریف

جار زدن-سر و صدا راه انداختن-همه را با خبر کردن-رازی را بر ملا کردن-فریاد کشیدن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن
پِرک-بوی ترشیدگی-بوی ماندگی

 
رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

 

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

تِر زدن-خراب کردن کار

 
دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

چیلک دان-چینه دان
توجیهی-برنامه های توضیحی

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار
 

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

آتشی شدن-از کوره در رفتن

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

حبه کردن-دانه دانه کردن

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن
 

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

دخل داشتن-ربط داشتن-مربوط بودن

 

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

پای کسی لنگیدن-منحرف بودن-سست عنصر بودن

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

 

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار
تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

 

روی خود کشیدن-رو کشیدن

آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن
آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند
چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

 

 

 
دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن
بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند
چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند
چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

 
خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

 

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

دک و دنده-بالا تنه
زحمت را کم کردن-رفع مزاحمت کردن

 

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

زیر لبی-زیر زبانی

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

 

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)
بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر
از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

پهن شدن آفتاب-روز شدن

تعطیل بردار-تعطیل شدنی
بند-ریسمان-طناب-رشته

جود-یهودی-حهود

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو
خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت
چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن
خانه به دوش-بی خانمان-آواره
دَلِگی-هیزی-چشم چرانی
خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

 

 

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن
آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

 

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

 

چشم باباقوری-نابینا-کور

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

زار زار-گریه ی شدید

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)
دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

راپرت-گزارش-خبر

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

آخرین تحویل-قیامت

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن
خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

 

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

 

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

جیر جیر کردن-داد و فریاد عاجزانه کردن برای میانجی طلبی

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن
به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

جوشی شدن-عصبانی شدن

 
دنگ انداختن-نزدیکی جنسی کردن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.
پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت
آکِله-جذام-زن سلیطه

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

زنانه-ویژه ی زنان

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن
آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

 

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

 

 

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

پت پتی-موتور سیکلت

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

استخوان جلوی سگ انداختن(با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن)

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

حق گرفتن-نگا. حق بردن
رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن
دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

 

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

 

دریافتی-حقوق

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

 

 

خواهر خوانده-دوست صمیمی

آدم-نوکر

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

تخمش را ملخ خورده-نایاب است

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

 

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

 

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن
ریش سفید-مرد سالخورده و محترم
چُل-آلت مرد

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

 

 

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات

پاشیر-گودال پای شیر آب

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

چوب به مرده زدن-از پا افتاده ای را آزار دادن-موضوع کهنه ای را تازه کردن

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

 

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن
الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)

 
دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

از زبان افتادن(لال شدن)

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن
بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست
بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن