مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 433

چَک-سیلی-کشید

بی ریخت کردن-کتک زدن

از بر گفتن یا نوشتن(متنی به اتکاء حافظه)
دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن
دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

خرسک-نوعی فرش

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد
زاچ-زائو

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن
جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

چارگوش-مربع-دارای چهار زاویه-چهار خانه

چس خور-آدم خسیس-بخیل

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن
زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب

حق-باج سبیل-رشوه

 
بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده

 

خونسرد-آرام-بی خیال

اَتَر زدن-فال بد زدن

 

از تعجب شاخ در آوردن(بسیار شگفت زده شدن)
اختر در پیراهن کردن(بی قرار کردن)

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)
چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

آب نخوردن-درنگ نکردن

از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته

زبان درآوردن-آغاز سخن گفتن کودک

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

چل زن-زن کوتاه قد

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

 

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

آشی بودن زندگی-نامساعد بودن حال و احوال

 

چرک-کثیف

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

بند-ریسمان-طناب-رشته

بزرگداشت-احترام-تکریم

آواز دادن-خواستن

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

بد خواب شدن-بی خواب شدن-خواب آسوده نکردن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

تُف کار-بچه باز

چش-چشم

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)

جببه گرفتن در مقابل کسی-با کسی مخالفت کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن
راحت کردن-کشتن

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

آقا چسونه-آدم حقیر و بی ارزش

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

حظ کردن-لذت بردن

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

آبدست-ماهر-استاد

تاریخچه-تاریخ مختصر

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

 

دخترکی-دوشیزگی-بکارت
آتشی-تندخو-زودخشم

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

 

زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند

 

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

 

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

جُستن-چیز گمشده را یافتن

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

 

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

چای کاری-کشت و زرع چای

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

 

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)
از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

با هم کنار آمدن-با هم ساختن
پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن
خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است
آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست
تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن
دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

رج کردن-رج بستن

حمله-بیماری غش-صرع
ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

 

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

چوغ-چوب

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

 
دست نماز-وضو

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

خواری و زاری-پریشان حالی
دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)
جوش خوردن زخم-به هم آمدن سر زخم و پوست نو آوردن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

آی زرشک(آی زکی)

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

بی اشتها-بی میل به غذا

آه در بساط نداشتن(سخت بی‌چیز بودن، بیچاره و بینوا بودن)
خمیره-سرشت-ذات

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

زمخت-درشت-ناهنجار

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

 

زهکونی-اردنگی-تیپا

 

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

حرص و جوش-عصبانیت

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن
دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد
رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

 

ابوقراضه(ابوطیاره)

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

 

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

 

بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

چُل کلید-جام درویشان

بِدو بِدو-با شتاب-سریع
دست به جیب-بخشنده-خرج کن

رده-حرف زشت یا نامربوط

رکاب دادن-راهی جایی شدن

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر
خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

زار-کوتاه شده ی زایر
دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

 

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن
بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

امن و امان(بدون بیم و هراس)

 

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار
دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

 
ترید- تلیت

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود
این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

خرت و پرت-اثاثه ی کم بها-خرده ریزه

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

 

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده
به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن
به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

 

ته دار-پایه دار
زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

دو پا-انسان

جَخ-تازه-هنوز-فوقش
چوچول باز-دغل-بی حیا

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

اُرد-درخواست-سفارش-دستور
خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

پیش-برنده-آن که جلو است

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن
پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

زانو زدن-برای تعظیم زانو بر زمین زدن

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

 

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن
تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

پاچین-دامن زنانه

خستگی در کردن-استراحت کردن

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت
بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی
تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

جای پا-اثر-نشانه-رد

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

 

 

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

خرس-چاق و درشت-تنومند

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

 

 

جان به لب رسیدن-به ستوه آمدن-طاقت از دست دادن

 

چشم زهره-ترس

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن
پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

آهوی خاور(آفتاب)
تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

 

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن
اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

تیز بزی-فورن-بی درنگ

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن
رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن
بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن

 
زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

اَنَک شدن(تحقیر شدن، خجالت کشیدن)

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

 

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند