کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 411

خاله خرسه-دوست نادان

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)
چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

تر دست-ماهر-شعبده باز
رَطب و یا بس گفتن-سخنان درست و نادرست گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن
دوام کردن-دوام آوردن

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

پوست کلفتی کردن-مقاومت کردن-سخت جانی کردن

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن
توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

این کلاه آن کلاه کردن-قرضی را با قرض دیگری پرداختن-از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن-کلاه تقی را سر نقی گذاشتن
ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

آواز دادن(خواستن)

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ

 

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن
زبان تر کردن-سخن گفتن

خرجی-پول لازم برای گذران روز

 

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

چروک انداختن-چین انداختن

 

خنک شدن دل-آسایش خاطر پس از گرفتن انتقام

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

چغلی کردن-شکایت کردن

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

حال و بار-وضع زندگی

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

راه گم کردن-نه از روی میل و اراده بلکه اتفاقی به جایی آمدن

رفتگر-سپور-آشغالی

جن زده-دیوانه

 

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

بساز و بفروش-ساختن خانه ی بدون استحکام به قصد فروش

زَوال-مست مست-لول

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

جاکن شدن-به حرکت در آمدن
به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

 

به حق پیوستن-مردن
حال کردن-لذت بردن

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

پا روی خِر کسی گذاشتن-تنگ گرفتن بر کسی

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

 

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

 
دستمالی-دست مالیدن
زیرش زدن-زیر چیزی زدن

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

 

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه
 

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

حجله خانه-اتاق شب زفاف

چله نشینی-خانه نشینی

دوندگی-سعی و کوشش

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)
چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا
جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن
درز گرفته-کوتاه کرده

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود
بد دهن-کسی که پیوسته فحش و ناسزا می گوید

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

زبان کوچکه-زبان کوچک

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن
زیر جلکی-پنهانی

 

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن
خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن
آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)
زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

 

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

 

بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز

چِخ کردن-راندن سگ

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

اجاق‌کور-نازا-بی فرزند
باب شدن-معمول و رایج شدن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

حواله ی روی یخ-نگا. حواله ی سر خرمن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن
بز دل-ترسو

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

تا-توانایی

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)
بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

 

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

 

از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

 

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

تلنگ در رفتن-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن
خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

 

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

چشم زهره-ترس

چین چین-پر از چین

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن
جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

انگشت در سوراخ مار کردن(دانسته خود را هلاک کردن)

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)
آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)
پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند
خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

چیلی-بدبیاری
جور به جور-نگا. جوراجور

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

آشنا روشنا-دوست آشنا

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

خونسرد-آرام-بی خیال

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست
بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن
چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

تنبان درآر-بی حیا-دریده
 

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد

 

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش
آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)
درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

 

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن
جبهه-میدان جنگ

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

پاره آجر-شکسته ی آجر
خوش خوراک-نگا. خوش خور
بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس
خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

آهوی خاور-آفتاب

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

درآمد-عایدی

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
بخرج دادن-نشان دادن-مصرف کردن-جلوه دادن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند
روان کردن-از بر کردن

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

 

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

حق دادن-تایید کردن

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن
در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن
دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار
زُل زُل-نگاه کردن زل زدن
بازو دادن-یاری دادن

چشمداشت-توقع-انتظار
بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار
بی همه کس-بی پدر و مادر
بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

 

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

چیز خور شدن-مسموم شدن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

زبانی-شفاهی

حاضر و آماده-آماده

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

اُق زدن-بالا آوردن

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

با خدا-خداشناس-مومن

 

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

تمام و کمال-کامل-به تمامی

دلداری دادن-تسلی دادن

بازارچه-گذرگاه سرپوشیده با چند مغازه و دکان
جایی که عرب نی انداخت-جایی پرت که در آن جا خبری از کسی نمی آید

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

 

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب
زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

تنوره-دودکش-آتشخانه ی سماور و مانند آن

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

دندان شکن-قاطع-محکم

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

از قلم افتادن-فراموش شدن-مورد بی‌مهری قرار گرفتن

دق مرگ-دق کش

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

 

راه گم کردن-نه از روی میل و اراده بلکه اتفاقی به جایی آمدن

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

 

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن
چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن
زنیکه-زنکه

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

تحفه ی نطنز-چیز نفیس و با ارزش
چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

چین و چوروک-چین و شکن

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)
دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن
خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

 

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

 

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

خر آوردن-بدبخت شدن

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

آب و خاک(میهن، دیار)

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

 

ادرار کوچک-شاش

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

بی جا-نامناسب-بی مورد
آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

پزا-زود پخت شونده