فهرست کامل فرهنگ لغت خودمونی قسمت دهم

 

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

 

خوردنی-غذا-قابل خوردن

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

 
جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

زنیکه-زنکه

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

چلچل-خال خالی-ابلق

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن
آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد
دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات
رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

ازخودراضی-متکبر-خود پسند
آخرین تحویل-قیامت

چیلک دان-چینه دان

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن
دست از پا خطا نکردن-هیچ کار اشتباهی نکردن-تکان نخوردن

بَرج-خرج های خارج از خانه

تپل مپل-چاق و چله

 

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

 

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

بخت-شانس-اقبال-شوهر

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

حرف شنو-سر به را-مطیع

حرف بی ربط-سخن نامربوط

رو شور-سفیداب

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

جزاندن-آزار و اذیت کردن

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

بنگی-معتاد به حشیش

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

 

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

خدابیامرزی-درخواست بخشش
آدم‌قحطی(کمیابی آدم های کارآمد)

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

 

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث
دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن
خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

دزد و دغل-نادرست و مکار

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

خود را بستن-پول دار شدن

الفرار-گریز-بگریز !

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

 

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

دم-هنگام

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

از دست دادن-گم کردن
 

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

چه چه زدن-خواندن بلبل-سخت خوش آواز خواندن

پا به پا شدن-تردید داشتن

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال
اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب
چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

پیشت-آوازی برای راندن گربه

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

 

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

 

الانه-همین حالا-هم اکنون

دل-معده

دست کردن-دست فرو بردن

 

خش و خش-نگا. خش خش

چای کاری-کشت و زرع چای

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

تحصیل کرده-درس خوانده

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی
راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

چو-شایعه

چهره کردن-نگا. چهره شدن

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

 

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد
خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

دهنه سرخود-بی بند و بار

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

خطایی-نوعیز آجر

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده
چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

 

 

البرز-بلندقامت-دلیر

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

 

آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر

 

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)
دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

 

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن
آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)
 

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن
چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست
ازرق شامی-اخمو-ترشرو

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

خارشک-مردم آزار-سادیست

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

کار شگفت‌انگیز کردن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن
جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

 

 

افتاده-فروتن-متواضع

خمیره-سرشت-ذات

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن
چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

دست دادن-پیش آمدن

بابت-مورد-زمینه-موضوع

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

 

دُنگ-سهم-حصه

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی

در چاه افتادن-فریب خوردن

چغندر پخته-لبو

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

حال و احوال-وضعیت-کیفیت

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

بند آمدن-متوقف شدن

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا
دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

خوابگوشی-سیلی-کشیده

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

خاور زمین-قاره ی آسیا

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز

حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند
از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

 

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)
خیال باف-مالیخولیایی-کسی که همواره در عالم خیال به سر می برد و عملی نمی کند

بی قواره-بد شکل

پشه کوره-پشه ی ریز

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

 

تخم نابسمل لا-حرام زاده
آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

دله بازی-رفتار آدم دله

خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت

 
 

جیک زدن-اعتراض کردن-صدا در آوردن
جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

 

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)
دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی
اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

بوق سگ-بسیار دیر وقت
اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)
پنج تن آل عبا- پنج تن

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

روده دراز-پر حرف-وراج

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

 

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

 

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

تخم نابسمل لا-حرام زاده

پورت-سر و صدا-داد و فریاد
ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

پشم و پیله-ریش

چشم و ابرو-زیبایی چهره
پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد
تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن
ذلیل‌شده

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

چغندر پخته-لبو

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

بی سکه-بی اعتبار
حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب
آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

 

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته
دق کردن-از غصه مردن

در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

 

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

زیر دُم سُست-زن منحرف

 

 

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)
خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا
تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

جزوه-کتابچه-دفترچه

بیگاری-کار اجباری و بی مزد

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

 
اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

 

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

خاکه-خرده ی هر چیزی

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

از سر وا کردن(کاری را سرسری انجام دادن)

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف
چاچول باز-حقه باز-شیاد

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

خروس خوان-هنگام سحر

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

 

دریافت-گرفتن-ادراک

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)
 

پیه سوز- پی سوز

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

 

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن
خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

 

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

زحمت را کم کردن-رفع مزاحمت کردن

آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

باردار-آبستن-حامله

 

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

آب آتش زده(اشک)

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند
تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

دوام آوردن-استقامت کردن

دهن لق-کسی که راز خود و دیگران را بازگوید

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

 

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

بی فکر-لاابالی-بی قید

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

از قدیم ندیم‌ها-از گذشته‌های دور
پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

از سر باز کردن-دور کردن-رفع مزاحمت کردن
آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب

زاق-چشم زاغ چشم

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین

رمباندن-خراب کردن

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن
چاییده-سرما خورده-زکام گرفته

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

احدالناس(کسی، فردی)

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

جاده کشیدن-راه درست کردن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن
آبگوشتی(بی‌ارزش، پیش پا افتاده)

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

از دهان گنده‌تر حرف زدن-گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

 

بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن
چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن