فهرست فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار فارسی قسمت هفتم

خونین و مالین-زخمی-خونی شده

 

آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

بیا بیا- برو برو

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

 

تعلیمی-عصای کوچک

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

 

چراغ الله-نگا. چراغ

باردار-آبستن-حامله

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

 
رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها
چول-بیابان

 

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن

دمرو-کسی که دمر خوابیده

جَر-پیچ و خم راه

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

 
آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن
تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

 

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن
خدا-بسیار زیاد-فراوان

دستشویی-توالت-مستراح

آی زرشک-آی زکی
به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

دویدن توی حرف کسی-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه
باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند
خلاف-جرم
جاکش-پا انداز-دلال محبت

جیز کردن-سوراندن به زبان کودکان

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن
زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

 
جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته
چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

 

تنوری-پخته شده در تنور

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست
خونین و مالین-زخمی-خونی شده

خبرکش-سخن چین

 

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد
پی گرفتن-دنبال کردن کار
جوراجور-دارای انواع گوناگون
دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است
آب لمبو(چلانده‌شده، فشرده)

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن
زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند
بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

داشتن-مشغول بودن
چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار
خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

جون جونی-نگا. جان جانی
آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

دورخیز کردن-دویدن از دور برای پریدن از روی چیزی

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

(به زبان کودکان) زخم شدن

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن
پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن

امن و امان(بدون بیم و هراس)

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

 

بر وفق-مطابق-موافق

چیز فهم-عاقل و فهمیده

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

حالی به حالی شدن-منقلب شدن حال-غلبه یافتن شهوت

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

حساب بالا آوردن-بدهکار شدن

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

پیش کردن-راندن به جلو

چِرت-حرف بی معنی و نامربوط

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

حکیم جواب کرده-یتیم
چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

دست گرفتن برای کسی-خطای کسی را مرتب به رخ او کشیدن

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن
پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

 

زمین گذاشتن سر-مردن

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

ته چک-بن چک-بنجاق-بخشی از دسته چک که پس از جداکردن چک باقی می ماند

خرسک-نوعی فرش

رمباندن-خراب کردن

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

جا ماندن-فراموش شدن

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

چرکمرده-نگا. چرکمُرد

 

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن
جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

چشم انداختن-نگاه کردن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

رد پا-جای پا-اثر

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

 

 

 
خش و خش-نگا. خش خش
پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد
تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

 

 

 

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

خایه دار-با جرات-شجاع

پس بودن-عقب افتادن از دیگران

 
جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

 

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن
ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته
اروای ننه‌ات-ارواح بابات

پشک انداختن-قرعه کشیدن

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

 

احتیاطی(نجس، ناپاک)

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟-چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

 

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

زهر چشم-نگاه خشم آلود

 

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

اطفال باغ-گل‌های تازه

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن
پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن
برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن
دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

آلونک‌نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند

چراغ الله-نگا. چراغ

 

 

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)
حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن
دله-هرزه-چشم چران-پرخور
آب تاختن(پیشاب کردن)

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

دیر فهم-کند ذهن-کودن
افقی برگشتن(شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن)

چفت کردن دهان-خاموش شدن-رازداری کردن

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن
خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

بد نما-بد منظر-بد نمود-زشت

بلا به دور-بلاها دور باد
بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

دیگ بار گذاشتن-گذاشتن دیگ غذا بر اجاق

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

 

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

خاکروبه ای-سپور-آشغالی

باد گرفتن-مغرور شدن

پینه زده-وصله کرده

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان
حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

آبِ کبود(آسمان)

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

 

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

 
رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

ریق افتادن-ریغ افتادن
آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

زیر شال کسی قرص شدن-شکم کسی سیر بودن

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

 

دور و دراز-فراخ و وسیع

 

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

 

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

جنب و جوش-فعالیت-کوشش و تقلا

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)
چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است

الانه-همین حالا-هم اکنون

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

ازرق-چشم زاغ

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

 
بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد
 

پا منبری-شاگرد روضه خوان
زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه
رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند
آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

راست روده شدن-اسهال گرفتن

 

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

 

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

 

با کسی بحث و مجادله کردن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

برخورد-بهم خوردن-تصادف

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند
آفتاب به ملاج کسی خوردن-دیوانه شدن-خل شدن

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

 

 

 

تَخم-مهمل تَخم

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

خوشگلک-با خوشگلی اندک

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

چار دیواری-خانه

 

دست و بال-دور و بر-اطراف
رکاب دادن-راهی جایی شدن
روان کردن-از بر کردن

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت
خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده

جگر-عزیز-عزیز دلم

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن
خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

دُم در آوردن-گستاخ شدن-پر رو شدن-جرات یافتن

دور از جناب ب-لانسبت

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

 
از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

آن چنانی-چنانکه خود می‌دانی-بسیار گران‌بها-بسیار عجیب

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری
برای دیدن چیزی ازدحام کردن (اشتیاق زیاد نشان دادن)

ریختگی-ریزش

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

اشک تمساح-گریه ی دروغین

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)