پایان نامه ارشد رایگان روانشناسی : حمایت اجتماعی

برای سنجش همان خصیصه بر روی جامعه دیگر از هیچ گونه اعتباری برخوردار نباشد (سرمد و اسفندیاری،۳۸:۱۳۶۹). در این پژوهش از شیوه اعتبار ملاکی برای سنجش روائی استفاده شده است. اعتبار ملاکی عبارتست از کارآمدی یک ابزار اندازه گیری در پیش بینی رفتار یک فرد در موقعیت های خاص. برای این منظور عملکرد هر فرد در آزمون با یک ملاک مقایسه می‌شود. به عبارت دیگر اعتبار ملاکی یک ابزار اندازه گیری عبارتست از همبستگی بین نمرات آزمون و نمره ملاک (همان:۳۹). (در این پژوهش ملاک اعتبار سوالات ما بوسیله نظرات چند تن از سالمندان و افراد با تجربه اصیل یزدی سنجیده شده است). پایایی و نهایتا استاندارد سازی پرسشنامه ها، ابتدا با پرکردن ۳۰ پرسشنامه در بین جمعیت نمونه جهت مرحله پیش آزمون و انجام تجزیه و تحیل آماری توسط نرم افزار spss با محاسبه تفسیر نتایج نتایج آزمون آلفای کرونباخ انجام می پذیرد. آلفای کرونباخ متغیرهای گوناگون در این پرسشنامه عبارت بوده اند از:
برداشت از خود : ۹۱/۰ ۲٫ حمایت اجتماعی : ۸۳/۰ ۳٫ سلامت اجتماعی : ۷۱/۰ ۴٫ تصورات خانواده و خویشاوندان : ۸۰/۰ ۵٫ باورهای جامعه : ۷۷/۰ ۶٫ استقلال مالی : ۷۰/۰ ۷٫ نوع تصوراز ازدواج: ۸۸/۰
که این نشان دهنده وجود همبستگی نسبتا بالایی در بین گویه ها بوده است.
۳-۸ تکنیک های آماری
برای سنجش متغیرهای آماری از نرم افزار Spss استفاده شده است. مفاهیمی هم که چند بعدی بوده است؛ ابتدا به طور مجزا در ابعاد مختلف و سپس با بهره گرفتن از دستور comput variable به صورت ترکیبی از ابعاد آن، سنجیده شده است.
برای ترسیم نمودارها هم از نرم افزار Microsoft Excel استفاده شده است. در سطح توصیفی از جداول یک بعدی، فراوانی، درصد ستونی و ترسیم نمودار و در سطح استنباطی برای آزمون فرضیات از آزمون T، ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس و رگرسیون چند متغیره استفاده شده است.
۳-۹ تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم و متغیرها
۳-۹-۱ تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای مستقل:
۳-۹-۱-۱ مفهوم سلامت اجتماعی
تعریف نظری و عملیاتی
سلامت اجتماعی به نوعی بهداشت روانی، فردی و اجتماعی گفته می‌شود که در صورت تحقق آن شهروندان دارای انگیزه و روحیه شاد بوده و در نهایت،جامعه شاداب و سلامت خواهد بود. در واقع زندگی سالم محصول تعامل اجتماعی بین انتخابهای فردی از یک سو و محیط اجتماعی و اقتصادی احاطه کننده افراد از سوی دیگر است.گلداسمیت سلامت اجتماعی را «ارزیابی رفتارهای معنی دار مثبت و منفی فرد در ارتباط با دیگران» تعریف می نماید و آن را یکی از اساسی ترین شاخص های سلامت هر کشوری معرفی می‌کند که منجر به کارا بودن فرد در جامعه می گردد (لارسون،۲۵۸:۱۹۹۳). واژه سلامت اجتماعی برگردان کلمه social wellbeing است، این واژه از دو کلمه social به معنی«اجتماع» و wellbeingبه معنی«زندگی خوب داشتن» است؛ که بیشتر ناظر به شادی و رضایت است و بر مفاهیم مثبت از سلامت تاکید دارد. این واژه در واقع شامل پاسخ های درونی فرد (احساس، تفکر،رفتار) می باشد، که هم چگونگی احساس مردم را در برمی- گیرد و هم نحوه عملکرد آن‌ها را . کییز (۱۹۹۸) سلامت اجتماعی به‌عنوان گزارش شخصی فرد از کیفیت ارتباطش با دیگران تعریف می‌کند. سلامت اجتماعی در این مفهوم یعنی درک فرد از اجتماع به صورت یک مجموعه معنی دار، قابل فهم، دارای نیروی بالقوه برای رشد و شکوفایی همراه با این احساس که متعلق به جامعه است و خود را در اجتماع و پیشرفت آن سهیم بداند.
کییز ابعاد سلامت اجتماعی را با در نظر گرفتن الگوی سلامت مطرح می‌کند. در واقع مدل چند وجهی کییز از سلامت اجتماعی شامل پنج جنبه می‌شود که میزان کارکرد بهینه افراد را در عملکرد اجتماعیشان معلوم می‌کند. این ۵ عنصر عبارتند از:
یکپارچگی اجتماعی: ارزیابی فرد از کیفیت روابطش در جامعه.
سهم داشت اجتماعی: بیانگر ارزیابی فرد از ارزش اجتماعی خود است.
پذیرش اجتماعی: بیانگر درک فرد از خصوصیات و صفات افراد جامعه به‌عنوان یک کلیت است.
شکوفایی اجتماعی: بیانگر ارزیابی فرد از مسیر حرکت جامعه و پتانسیل های آن است
.پیوستگی اجتماعی: بیانگر فهم فرد از کیفیت، سازمان‌بندی و طرز کار جهان اجتماعی اطراف می باشد (شربتیان،۹:۱۳۹۱).
جهت سنجش متغیر سلامت اجتماعی، از پرسشنامه استاندارد کییز استفاده شده است.
جهت سنجش بعد یکپارچگی از ۵ گویه زیر استفاده شده است:
فکر می‌کنم متعلق به مجموعه‌ای به نام جامعه هستم.
فکر می‌کنم بخش مهمی از اجتماعم هستم.
جامعه من منبع آرامش و راحتی است.
فکر می‌کنم اگر خواسته یا ایده‌ای داشتم سایر افراد به من توجه می‌کردند.
سایر افراد اجتماع برای من به‌عنوان یک فرد ارزش قائل‌اند.
جهت سنجش بعد پیوستگی از ۴ گویه زیر استفاده شده است:
نسبت به افراد اجتماعم احساس نزدیکی می‌کنم.
فکر می‌کنم اگر خواسته یا ایده‌ای داشتم جامعه من را جدی نمی‌گرفت.
فکر می‌کنم افراد دیگر قابل اعتمادند.
فکر می‌کنم که مردم قابل اعتماد نیستند
جهت سنجش بعد پذیرش اجتماعی از ۴ گویه زیر استفاده شده است:
به نظر من مردم مهربانند.
فکر می‌کنم مردم تنها به فکر منافع خودشان هستند.
رفتار من روی سایر افراد اجتماعم تأثیر می‌گذارد.
فکر می‌کنم مردم به مشکلات افراد دیگر اهمیت می‌دهند.
جهت سنجش بعد سهم داشت اجتماعی از گویه های زیر استفاده شده است:
می‌کنم کار من نتیجه مهمی برای جامعه ندارد.
محصول ارزشمندی برای سهیم شدن در اجتماع ندارم
به نظر من مردم خودمحور هستند.
زمان و توان را ندارم تا چیز مهمی به جامعه‌ام عرضه کنم.
و بالاخره جهت سنجش بعد شکوفایی اجتماعی از گویه های زیر استفاده شده است:
فکر می‌کنم کار من نتیجه مهمی برای جامعه ندارد.
محصول ارزشمندی برای سهیم شدن در اجتماع ندارم
به نظر من مردم خودمحور هستند.
زمان و توان را ندارم تا چیز مهمی به جامعه‌ام عرضه کنم.
جدول شماره ۱ ابعاد و مؤلفه‌های سنجش سلامت اجتماعی
متغیر
ابعاد
مؤلفه ها
سلامت اجتماعی
یکپارچگی
احساس تعلق به جامعه، احساس آرامش از حضور در جامعه، احساس ارزشمند بودن در جامعه
پیوستگی
اعتماد به مردم و جامعه، احساس نزدیکی به مردم و جامعه
پذیرش
حس نسبت به میزان پذیرش درجامعه توسط دیگران، نوع تفکر راجع به اخلاق معاشرتی مردم
سهم داشت
میزان دخالت در فرایندهای اجتماعی
شکوفایی
حس مفید بودن برای جامعه، احساس بروز استعدادها و خلاقیت ها درجامعه
۳-۹-۱-۲ مفهوم حمایت اجتماعی
تعریف نظری و عملیاتی
حمایت اجتماعی مفهومی چند بعدی است که به اشکال و طرق مختلفی تعریف شده است. برای مثال، می- توان آن را به‌عنوان یک منبع فراهم شده توسط دیگران، به‌عنوان امکاناتی برای مقابله با استرس، با یک مبادله ای از منابع تعریف نمود (ریاحی و وردی نیا،۹۸:۱۳۸۹). برخی از پژوهشگران، حمایت اجتماعی را میزان برخورداری از محبت، همراهی، توجه و کمک دریافت شده توسط فرد از سوی افراد یا گروه های دیگر نظیر اعضای خانواده، دوستان و دیگران مهم تعریف کرده اند (ریاحی و وردی نیا، به نقل از سارافینو، ۱۹۹۸).برخی، حمایت اجتماعی را واقعیتی اجتماعی و برخی دیگر، آن را ناشی از ادراک وتصور فرد می- دانند.
ساراسون (۱۹۸۸) حمایت اجتماعی را مفهومی چند بعدی می داند که هر دو بعد واقعی و تصوری را در بر می‌گیرد (همان، به نقل از علی پور،۱۳۸۵). درمجموع شاید بتوان گفت که حمایت اجتماعی یعنی این احساس که شخص مورد توجه دیگران است و دیگران برای او ارزش قائل‌اند و اینکه او به یک شبکه اجتماعی متعلق است (چلبی و امیر کافی،۱۳۸۳، به نقل از گاچل و دیگران،۱۹۹۹).
جهت سنجش متغیر حمایت اجتماعی، از سوالات پرسشنامه حمایت اجتماعی فیلیپس و همکارانش استفاده کرده ایم؛ این پرسشنامه توسط واکس، فیلیپس، هالی، تامپسون، ویلیامز و استوارت، در سال ۱۹۸۶ بر مبنای تعریف کوب از حمایت اجتماعی ساخته شد. بنا به تعریف کوب، حمایت اجتماعی به میزان برخورداری از محبت، مساعدت و توجه اعضای خانواده، دوستان و سایر افراد اشاره دارد. این پرسشنامه دارای ۲۳ ماده است. ابراهیمی قوام (۱۳۷۰) در پژوهش پایان نامه ای خود که به راهنمایی دلاور انجام شده، سیستم نمره گذاری این پرسشنامه را به صفر و یک تغییر داده و دلیل این کار را استفاده از آلفای کرونباخ ذکر کرده است (همتی راد و سپاه منصور، ۱۳۸۷). این پرسشنامه سه خرده مؤلفه دارد: حمایت خانواده، حمایت دوستان و حمایت دیگران؛ که با دیدن سوالات به سادگی متوجه می شوید کدام سؤال مربوط به کدام خرده مقیاس است.
گویه های بعد حمایتی خانواده:
احساس می‌کنم با اعضای خانواده‌ام نزدیک و صمیمی نیستم.
خانواده‌ام بسیار مرا مورد مراقبت قرار می‌دهند.
خانواده‌ام برای من حرمت فراوانی قائل هستند.
خانواده‌ام صمیمانه به من عشق می‌ورزند.
اعضاء خانواده‌ام به من متکی هستند.
نمی‌توانم به حمایت و مساعدت افراد خانواده‌ام متکی باشم.
کاملا مورد تحسین خانواده‌ام هستم.
گویه های بعد حمایتی دوستان:

دوستانم هوی مرا دارند.
دوستانم به من احترام می‌گذارند.
می‌توانم به دوستانم اتکاء کنم.
دوستانم نسبت به سعادت و بهروزی من اعتنایی ندارند.
دیگران برای من ارزش قائل هستند.
رابطه من و دوستانم برایم بسیار مهم است.
من و دوستانم در روزهای دشوار و سختی به درد همدیگر می‌خوریم.
احساس می‌کنم به دوستانم علاقه زیادی دارم.
گویه های بعد حمایتی دیگران:
دیگران برای من اهمیت قائل نیستند.
خیلی محبوب هستم.
دیگران به من اعتنا می‌کنند.
از احترام زیادی برخوردار هستم.
مردم مرا تحسین و ستایش می‌کنند.
خواهان دلبستگی به دیگران هستم.
اگر فردا بمیرم افراد اندکی برای من احساس دلتنگی می‌کنند.
جدول شماره ۲ ابعاد و مؤلفه‌های سنجش حمایت اجتماعی
مقوله (متغیر)
ابعاد (مؤلفه)
معرف (شاخص)
حمایت
اجتماعی
حمایت خانواده
حمایت روحی، حمایت ابزاری، حمایت مالی
حمایت دوستان
حمایت روحی، حمایت ابزاری، حمایت مالی
حمایت دیگران
حمایت روحی، حمایت ابزاری، حمایت مالی
۳-۹-۱-۳ مفهوم برداشت از خود
تعریف نظری و عملیاتی
از دﯾﺪﮔﺎه روزﻧﺒﺮگ، برداشت از خود، ﻫﻤﺎن «ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮد» ﻣﯽ باشد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت ﺍﺳﺖ ﺍز، ﺟﺎﻣﻌﯿﺖ ﺍﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ و ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺮد در ﺍرﺟﺎع ﺧﻮدش به‌عنوان ﯾﮏ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻋﯿﻨﯽ دﺍرد. رﯾﭽﺎرد ﺟﻨﮑﯿﻨﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ «ﺧﻮد» در ﻓﺮﺍﯾﻨﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮآﯾﻨﺪ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ درون و ﺑﺮون و ﯾﺎ ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ و ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮد در ﺍﯾﻦ رﺍﺑﻄﻪ دوﮔﺎﻧﻪ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮیﺧﻮد، ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ (جوشن لو و قائدی،۱۵:۱۳۸۷). جهت سنجش متغیر برداشت از خود، از مقیاس عزت‌نفس روزنبرگ استفاده شده و نیز سوالاتی مربوط به رضایت از شکل ظاهری و موقعیت خانوادگی خود به این مقیاس، به صورت محقق ساخته اضافه گردیده است.
مقیاس عزت‌ نفس روزنبرگ (۱۹۶۵)، عزت‌نفس کلی و ارزش شخصی را اندازه می‌گیرد. این مقیاس شامل ۱۰ عبارت کلی است که میزان رضایت از زندگی و داشتن احساس خوب در مورد خود را می سنجد (جوشن لو و قائدی،۱۷:۱۳۸۷). به نظر بورنت و رایت (۲۰۰۰) مقیاس عزت‌نفس روزنبرگ (SES) یکی از رایج ترین مقیاس‌های اندازه گیری عزت ‌نفس بوده و مقیاس معتبری در نظر گرفته می‌شود زیرا برای عزت ‌نفس از مفهومی مشابه با مفهوم ارائه شده در نظریه های روان‌شناختی درباره «خود» استفاده می‌کند. SES به منظور ارائه یک تصویر کلی از نگرشهای مثبت و منفی درباره خود به وجود آمده است. این مقیاس ضرایب همبستگی قوی تری نسبت به پرسشنامه عزت‌نفس کوپر اسمیت (SEI) دارد و در سنجش سطوح عزت‌نفس دارای روایی بالاتری می باشد (همان:۱۸).
گویه های بعد عزت‌نفس کلی:
به‌طور کلی از خودم راضی هستم.
احساس می کنم که آدم خوبی نیستم.
روی هم رفته، احساس میکنم فردی شکست خورده هستم.
از لحاظ خانوادگی موقعیت خوبی دارم.
همیشه آرزو داشتم جایگاه خانوادگی بهتری داشتم.
نزدیکان و اطرافیانم به من افتخار می‌کنند.
گویه های بعد عزت‌نفس شخصی:
از شکل ظاهری خودم راضی هستم.
کاش می‌توانستم احترام بیش تری نسبت به خودم قائل باشم.
شخص ارزشمندی هستم، حداقل هم سطح دیگرانم.
احساس می کنم چیز زیادی ندارم تا به آن افتخار کنم.
قادرم به خوبی اکثر مردم از عهده کارها برآیم.
احساس می کنم دارای تعدادی خصلت خوب هستم.
بعضی اوقات واقعا احساس می کنم که بدرد نخورهستم.
جدول شماره ۳ ابعاد و مؤلفه‌های سنجش متغیر برداشت از خود
مقوله (متغیر)
ابعاد (مؤلفه)
معرف (شاخص)
برداشت از خود
عزت‌نفس کلی
ایمان به توانایی‌های خود

 

عزت‌نفس شخصی
تصورات مثبت یا منفی راجع به ویژگی های ظاهری و روانی خود، رضایت از موقعیت خانوادگی خود
۳-۹-۱-۴ مفهوم عرف و سنت
تعریف نظری و عملیاتی
مفهوم «عرف» در جامعه شناسى یکى از مفاهیم بنیادینى است که مى تواند به صورت قواعد هنجارى عمل نموده و منجر به تنظیم رفتار اجتماعى افراد گردد. در صورت تخلف از آن، فرد به نوعى هنجارشکن و در قالب «منحرف اجتماعى» از جامعه طرد مى شود. همچنین یکى از منابع اصلى که حقوق دانان آن را به‌عنوان منابع حقوقى نام برده اند، «قاعده عرف» است. منابع حقوقى دیگرى همانند «قانون» و «رویه قضایی» در کنار قواعد عرفى وجود دارد. در محاکم قضایى گاهى به قاعده عرف استناد مى شود و فرد یا افرادى را به جرم و یا کج روى منسوب مى کنند، در حالى که جرم، نوعى قانون شکنى محسوب شده ولى کج روى، تخلف از هنجارهاى اجتماعى به حساب مى آید (ثلاثی،۱۳۷۴:۳۹).
سنت، در متون جامعه‌شناختی، به انحای گوناگون بکار برده شده است. برای نمونه چند مورد را ذکر خواهیم کرد:
منظور ماکس وبر از سنت، احساسات و باورهایی است که ازنسلی به نسل دیگرمنتقل می‌شود. از این رو راهنمای جوامع سنتی گذشته آن‌هاست. اعضای این جوامع (درست) یا (معقول) بودن اعمال ورفتارشان رابراساس طولانی بودن زمانی ارزیابی می‌کنندکه آن اعمال مورد قبول جامعه بوده است.درصورتی که جوامع اعمال خود را بر اساس عقل ارزیابی می‌کنند. سنت از دیدگاه وبرتنها به باورهایی اشاره می‌کند که از نسلی به نسل دیگر قابل انتقال است. درصورتی که دردیدگاه گیدنز، سنت دارای چهار ویژگی مهم است.اول: درگیر رسوم است. دوم: سنت جمعی است. سوم: سنت می‌تواند برای مردم همانندکاهنی باشد که مسایل رمزآلود را توضیح دهد. چهارم: سنت باهویت افراد درگیر است. می‌توان گفت در نظر وبر قابل انتقال از نسلی به نسل دیگر، به جمعی بودن آن اشاره می‌کند.در نظرگیدنز بعضی سنت ها تاریخ خیلی طولانی ندارند؛ درصورتی که وبر به مدت زمان طولانی اشاره می‌کند (عضدانلو،۳۶۹:۱۳۸۴).
در این پ‍ژوهش، عرف و سنت را در قالب دو فرضیه مجزا و در دو بخش تصورات خانواده و خویشاوندان و تصورات و باورهای رایج در